Kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego, pierwotnie Jana Chrzciciela (wg Liber Beneficiorum Jana Długosza) został ufundowany przez biskupa krakowskiego Fulko zwanego Pełką w 1203r.
Badania architektoniczno-historyczne kościoła przesuwają jego datowanie na lata 20-te XIII wieku. Natomiast badania archeologiczne prowadzone przy świątyni przez Jacka Pierzaka z Biura Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Archeologicznych wskazują, iż świątynia zaczęła być budowana w trzeciej ćwierci XIII w. w miejscu dwunastowiecznego cmentarza, na którym grzebano ludzi z tzw. starego Sławkowa, czyli osady przedlokacyjnej.
Wnętrze prezbiterium jest dwuprzęsłowe, sklepione krzyżowo - żebrowo. Skrzyżowane żebra zdobią tzw. zworniki sklepieniowe, pokryte płaskorzeźbami Baranka i róży. Prezbiterium z nawą główną łączy gotycka arkada tworząc tzw. arkę tęczową. Nawa stanowiąca zwarte wnętrze, przykryta jest drewnianym, otynkowanym stropem, ozdobionym polichromią ze sceną ukoronowania Najświętszej Marii Panny i wizerunkami czterech ewangelistów: św. Mateusza, Marka, Łukasza i Jana.
W wieży, której mury mierzą 2,7 m grubości i na której zawieszone są dzwony, znajduje się kwadratowa kruchta. Miała ona dawniej, tak jak i cały budynek kościoła charakter obronny. Obecnie przykrywa ją hełm barokowy z podwójną glorietą. Do ściany zachodniej nawy przylega empora chóru muzycznego, wspartego na 4 drewnianych słupach i 2 przyściennych kolumnach z kamienia, z szesnastogłosowymi organami, wybudowanymi w 1954 r. przez firmę Biernackiego.
Wyposażenie świątyni utrzymane jest w większości w stylu barokowym i rokokowym. Składają się nań stalle, ambona oraz kamienna chrzcielnica z pokrywą. Wystrój dopełnia zespół pięciu ołtarzy. W prezbiterium znajduje się skrzyniowy ołtarz główny z barokową nastawą oraz drewniana figura Chrystusa rozpiętego na krzyżu. Po bokach znajdują się dwaj aniołowie trzymający narzędzia męki pańskiej. Na predelli tabernakulum stoją drewniane, złocone lichtarze, ofiarowane przez sławkowianina, biskupa lubelskiego Walentego Baranowskiego w II poł. XIX w.
Bryłę kościoła tworzą ceglane prezbiterium, kamienna nawa (XIV-XV w.), kamienna wieża i przedsionek (II połowa XIX w.). Wczesnogotyckie prezbiterium prostokątnie zamknięte, zakończone jest trójkątnym szczytem z okrągłym oknem na osi. Na ścianie wschodniej znajduje się grupa trzech okien, ze środkowym wyższym. Okna te zamknięte są łagodnym łukiem ostrym. Do ściany północnej przylega kolebkowo sklepiona zakrystia z nadbudowanym w 1928 r. piętrem.
Na północnej ścianie nawy znajduje się nagrobek biskupa krakowskiego Kajetana Ignacego Sołtyka (1716 - 1788). Wykonany jest w stylu późnobarokowym, z elementami rokokowymi i klasycystycznymi, a ufundowali go artyści i mieszkańcy Sławkowa.
To tylko krótki opis, tak bogatego architektonicznie, kulturalnie, archeologicznie oraz duchowo miejsca, które bez wątpienia wymaga odwiedzenia. Żadne bowiem słowa nie oddadzą specyfiki i uroku sławkowskiego kościoła parafialnego.
