Zabytkowa Austeria

Austeria Miejska w Sławkowie Pierwochą Zwana - to oficjalna urzędowa nazwa karczmy położonej w Rynku Sławkowskim pod numerem policyjnym 2, używana od chwili jej wzniesienia, czyli najprawdopodobniej w 1781 roku do utraty przez Sławków praw miejskich w 1870 roku.

Określenie "Pierwocha" pochodzi prawdopodobnie od słowa "pierwsza", czyli najstarsza lub największa. Nie można również wykluczyć, że nazwa ta została utworzona od nazwiska jednego z licznych jej dzierżawców.

Austeria (z jęz. włoskiego) to z kolei staropolskie określenie karczmy o najwyższym standardzie, dobrze wyposażonej i posiadającej bogaty asortyment wszelakiego jadła i napitków, mieszczącej się w solidnym, obszernym budynku, spełniającym jednocześnie funkcje gastronomiczne oraz hotelowo-stajenne w zajeździe.

Niewątpliwie sławkowska Austeria jest najpiękniejszą spośród wszystkich zachowanych do dzisiejszych czasów. Jej usytuowanie i architektura dają najpełniejsze wyobrażenie o budownictwie i sztuce ciesielskiej w przedrozbiorowej Polsce. Budynek stanowi klasyczny przykład drewnianej staropolskiej karczmy. Zbudowany został na planie litery "T". Całość budynku o powierzchni 380 metrów kwadratowych przykrywa dwuspadowy dach.

Historia karczmarstwa sławkowskiego jest starsza niż samo miasto. Już w kronice Jana Długosza odnajdujemy informację, iż w 1220 roku biskup krakowski Iwo Odrowąż uposażył klasztor Świętego Ducha w Prądniku pod Krakowem dochodami z karczem sławkowskich. Wiadomość ta jako pierwsza potwierdza nie tylko istnienie Sławkowa w początkach XIII wieku, ale również zaświadcza o prężnym ośrodku wymiany handlowej i funkcjonowaniu co najmniej dwóch tego typu obiektów.

W kolejnych wiekach mamy wiele wzmianek o sławkowskich karczmach i dochodach z nich czerpanych przez biskupów krakowskich, starostów Klucza Sławkowskiego i mieszczan. Często też dochodziło do konfliktów o zyski czerpane z praw do warzenia piwa i palenia gorzałki oraz ich sprzedaży w karczmach Klucza Sławkowskiego, których np. w 1734 roku było aż osiemnaście. W 1787 roku odnotowane zostały nazwy trzech z nich, funkcjonujących w samym mieście: Austeria Miejska, Szopa Sławkowska i Karczma Wygoda, w informacji zawarta jest również wzmianka, iż łącznie sprzedały one 1620 garnców gorzałki i 219 beczek piwa.

Jakkolwiek budynek Austerii w obecnym kształcie pochodzi najprawdopodobniej z roku 1781, to jednak przyjąć należy za pewnik, że zabytek ten sięga czasów o wiele wcześniejszych i że w ciągu wieków był wielokrotnie przebudowywany, chociaż zawsze usytuowany w tym samym pryncypialnym miejscu przy gościńcu śląskim, którego częścią była główna arteria wiodąca przez Rynek. Świadczą o tym również m.in. XIII-wieczne mury odkryte pod fundamentami Austerii oraz bardzo liczne fragmenty karczmarskiej ceramiki odnajdywane podczas prac ziemnych w różnych częściach obiektu.

Austeria zawsze była i jest własnością miasta, nadzorowaną i zarządzaną przez władze miasta, oddawaną każdorazowo w dzierżawę.